- تامین اجتماعی
ویلیام بوریچ در کتابی تحت عنوان بیمه های اجتماعی و خدمات آن در توضیح اصطلاح تامین اجتماعی نوشته شده است: «اصطلاح تامین اجتماعی بیانگر تامین درآمدی است که به هنگام قطع درآمد به عللی از قبیل بیکاری، بیماری یا حادثه، جایگزین آن می شود و همچنین تامین درآمد برای کسانی که به علت پیری بازنشسته شده اند، و نیز آن ها که به سبب مرگ شخص دیگری از حمایت محروم مانده اند و تامین مخارج استثنایی از قبیل هزینه هایی که به مناسبت تولد، ازدواج و یا مرگ پیش می آید. اصولاً تامین اجتماعی یعنی حداقل درآمد».
- بیمه های اجتماعی
اصطلاح تامین اجتماعی دارای دو مفهوم مشارکتی و غیر مشارکتی است. تامین اجتماعی در معنای مشارکتی به بیمه های اجتماعی اطلاق می شود که بر اساس آن برخورداری از تامین اجتماعی منوط به پرداخت مبلغی تحت عنوان حق بیمه و غالبا داشتن کار یا حرفه مشخص یا وابستگی خانوادگی به فرد شاغل است. بیمه های اجتماعی به مجموعه خدماتی اطلاق میشود که برای ایجاد رفاه عمومی طبقه معینی انجام میگیرد. حمایت اجتماعی کارگران و شاغلان در مقابل برخی از حوادث و وقایع احتمالی از طریق بیمه، بیمه اجتماعی نامیده میشود.
- مساعدت اجتماعی
تامین اجتماعی در معنای غیر مشارکتی شامل مساعدت اجتماعی و خدمات اجتماعی می باشد. مساعدت اجتماعی برای کسانی است که نظام بیمه ای، پاسخگوی نیاز آنان نیست. تامین مالی این نظام از راه مالیات است نه از طریق بیمه. مساعدت اجتماعی بر اساس اصولی طراحی شده که درآن هر یک از افراد جامعه، اعم از شاغل یا غیر شاغل، در زمان بروز وقایع پیش بینی شده در قانون، استحقاق دریافت کمک های مالی را از کل اعتبارات عمومی دولت دارند. خصوصیت بارز مساعدت های اجتماعی این است که دولت بر اساس موقعیت اضطراری هر یک از افراد جامعه اعم از اینکه وضعیت اجتماعی و اقتصادی آنان بر اثر سهل انگاری و یا قصور فردی دچار مخاطره گردیده باشد یا خیر، آنان را تحت پوشش قرار می دهد.
- خدمات اجتماعی
همانطور که گفته شد تامین اجتماعی در معنای غیر مشارکتی شامل خدمات اجتماعی نیز می باشد که به طور کلی نگهداری افراد بی سرپرست و معلولان جسمی و ذهنی و همچنین بازپروری و توان بخشی و ایجاد زمینه های شغلی و مهارتی برای نیازمندان مهمترین خدمات این راهبرد است. بر خلاف نگرش جاری در مساعدت های اجتماعی، این حمایت جنبه کمک داشته و حق تلقی نمی شود.
- رفاه اجتماعی
در کتاب فرهنگ و اصطلاحات کار و تامین اجتماعی چنین آمده است: رفاه به معنای وسیع کلمه به آسایش فکری و جسمی اطلاق میشود. به معنی اخص به کوششهایی گفته میشود که جهت پیشرفت وضع عمومی بهداشت، خوشبختی و آسایش مادی و معنوی جامعه به کار میرود. این کوشش ها ممکن است از طریق اعمال سیاستهای حکومت محلی یا مرکزی و یا از طریق شرکتهای خصوصی یا موسسات دیگر صورت گیرد.
- انواع نظام های تامین اجتماعی
طبقه بندی خاص و روشنی که در جوامع بین المللی در خصوص نظام های تامین اجتماعی پذیرفته شده باشد وجود ندارد. نویسندگان آلمانی، اغلب نظا مهای تامین اجتماعی را به دو دسته رسمی و سنتی تقسیم بندی میکنند. سایر نویسندگان از طبقه بندی هایی مثل نظام های خصوصی در مقابل نظام های دولتی استفاده کرده اند. کشور ما نیز نظام تامین اجتماعی بر دو پایه نظام بیمه ایی و غیر بیمه ایی (حمایتی) قرار گرفته است.
این نظام به منظور پیشگیری از فقر ناشی از عوامل غیرقابل کنترل (بیکاری، پیری، مرگ نان آور خانه و یا از کار افتادگی) طرح ریزی گردیده و از مشارکت دولت، کارفرما و بیمه شده تشکیل میشود و به طور کلی هدف عمده آن حمایت از اشتغال، رفع موانع تولید و تامین رفاه افراد شاغل و خانواده ایشان می باشد. به طور کلی سازمان هایی که بر اساس نظام بیمه ای در این بخش فعالیت می کنند دو نوع مزایا و خدمات به افراد تحت پوشش خود ارائه میدهند؛ یکی خدمات درمانی و مراقبت های پزشکی و دوم پرداخت مستمری (اعم از بازنشستگی، از کارافتادگی و. ..) برخی از سازمان های موجود در ایران ممکن است هر دو نوع خدمت را ارائه دهند و برخی تنها متولی یک بخش از آنها هستند. در متون تامین اجتماعی سه گونه رفتار کلی بیمه ای مطرح است، بیمه های اجتماعی و صندوق های احتیاط و طرح مسئولیت کارفرما سه گونه سه راهبرد بیمه ای است که کم و بیش به آن عمل می شود.
این نظام در مقابل نظام بیمه ای قرار دارد و هنگامی مطرح میشود که فرد مورد حمایت، قدرت مشارکت مالی در نظام بیمه ای تامین اجتماعی را نداشته باشد، چنین فردی یا دچار انواع معلولیت های جسمی، ذهنی و روانی است به گونه ای که درآمدی که حاصل می کند از حد نیاز او پایینتر است و یا اینکه شغلی ندارد که کسب درآمد کند و این امکان برایش نیست که در پرداخت هزینه های نظام بیمه ای مشارکت کند. حوزه حمایتی مبتنی بر تابعیت و شهروندی است و شامل مساعدت ها و خدمات اجتماعی میباشد.
